Pasek boczny artykułu

Pobieranie
PDF

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Celem prezentowanego tekstu było przeanalizowanie wybranej literatury psychologicznej i pedagogicznej na temat wypalenia zawodowego nauczycieli i mniej znanego w opracowaniach naukowych wypalenia szkolnego uczniów. Analiza i interpretacja różnych koncepcji naukowych pozwoliła dostrzec podobieństwa i różnice w istocie, przejawach, przyczynach i skutkach omawianego zjawiska. Ponadto dała okazję do namysłu nad sposobami wsparcia dla obu grup dotkniętych syndromem wypalenia.

Słowa kluczowe

wypalenie zawodowe wypalenie szkolne nauczyciel uczeń professional burnout school burnout teacher student

Szczegóły artykułu

Licencja

Licencja

Osoba publikująca wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe, której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Osoba zgłaszająca upoważniona przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu/jej autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem.

Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich.

Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Osoba zgłaszająca utwór do publikacji w czasopiśmie „Forum Oświatowe” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Osoba zgłaszająca udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Forum Oświatowe”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

 

Publikujemy zgodnie z zaleceniami The Committee on Publication Ethics (COPE), w wolnym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować
Muchacka - Cymerman, A., & Tomaszek, K. (2017). Syndrom wypalenia w zawodzie nauczyciela i w roli ucznia. Przegląd literaturowy. Forum Oświatowe, 29(2(58), 95–115. Pobrano z https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/526
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Referencje

  1. Anczewska, M., Świtaj, P., Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14, 67–77.
  2. Awang-Hashim, R., Kaur, A., Noman, M. (2015). The interplay of socio-psychological factors on school engagement among early adolescents. Journal of Adolescence, 45, 214–224.
  3. Aypay, A. (2011). Elementary School Student Burnout Scale for Grades 6–8: A Study of Validity and Reliability. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(2), 520–527.
  4. Aypay, A. (2012). Secondary School Burnout Scale (SSBS). Educational Science: Theory & Practice, 12(2), 782–787.
  5. Bakker, A. B., Costac, P. L. (2014). Chronic job burnout and daily functioning: A theoretical analysis. Burnout Research, 1, 112–119.
  6. Bańka, A. (1992). Czynniki „wypalenia się” zawodowego u pracowników zajmujących się pomaganiem ludziom. W: Bańka, A. (red.), Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań: Print-B.
  7. Bask, M., Salmela-Aro, K. (2013). Burned out to drop out: Exploring the relationship between school burnout and school dropout. European Journal of Psychology of Education, 28, 511–528.
  8. Bianchi, R., Schonfeld, I. S., Laurent, E. E. (2015). Burnout–depression overlap: A review. Clinical Psychology Review, 36, 28–41.
  9. Bonafé, F. S. S., Maroco, J. J., Bonini Campos, J. A. D. (2014). Predictors of Burnout Syndrome in Dentistry Students. Psychology, Community & Health, 3(3), 120–130.
  10. Borg, M. G., Riding, R. J., Falzon, J. M. (1991). Stress in Teaching: a study of occupational stress and its determinants, job satisfaction and career commitment among primary schoolteachers. An International Journal of Experimental Educational Psychology, 11(1), 59–75.
  11. Bosma, H., Theunissen, M. J. , Verdonk, P., Feron, F. (2014). Low control beliefs in relation to school dropout and poor health: findings from the SIODO case-control study. BMC Public Health, 14, 1237.
  12. Boudreau, D., Santen, S. A., Hemphill, R. R., Dobson, J. (2004). Burnout in medical students: Examining the prevalence and predisposing factors during the four years of medical school. Annuals of Emergency Medicine, 44(4), 575–576.
  13. Capri, B., Ozkendir, O. M., Ozkurt, B., Karakus, F. (2012). General self-efficacy beliefs, life satisfaction and burnout of university students. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 47, 968–973.
  14. Corso, M. J., Bundick, M. J., Quaglia, R. J., Haywood, D. E. (2013). Where Student, Teacher, and Content Meet: Student Engagement in the Secondary School Classroom. American Secondary Education, 41(3), 50–61.
  15. Çakıra, S., Akçab, F., Fırıncı Kodazc, A., Tulgarerd S. (2014). The Survey of Academic Procrastionation on High School Students with in Terms of School Burn-Out and Learning Styles. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 114, 654–662.
  16. Fosnaugh, J., Geers, A. L., Wellman, J.A. (2009). Giving off a rosy glow: The manipulation of an optimistic orientation, Journal of Social Psychology, 149(3), 349–364.
  17. Fredricks, J., McColskey, W., Meli, J., Mordica, J., Mooney, K. (2011). Measuring student engagement in upper elementary through high school: a description of 21 instruments. Issues and Answers, 48, Pobrane 11 kwietnia 2017, z: https://ies.ed.gov/ncee/edlabs/regions/southeast/pdf/
  18. Froehlich, D. E., Beausaert, S., Segers. M. (2017). Development and validation of a scale measuring approaches to work-related informal learning, International Journal of Training and Development 13, 130–144.
  19. Gurycka, A. (1990). Błąd w wychowaniu. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
  20. Gramlewicz, M. (2012). Zjawisko wypalenia zawodowego wśród pracowników zajmujących się pracą socjalną. Społeczeństw i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne, 1, 449–465.
  21. Gromulska, L., Piotrowicz, M., Cianciara, D. (2009). Własna skuteczność w modelach zachowań zdrowotnych oraz w edukacji zdrowotnej. Przegląd Epidemiologiczny, 63(3), 427–432.
  22. Hoglund, W. L. G, Klingle, K. E., Hosan, N. E. (2015). Classroom risks and resources: Teacher burnout, classroom quality and children’s adjustment in high needs elementary schools. Journal of School Psychology, 53, 337–357.
  23. Huget, P. (2015). Profilaktyka syndromu wypalenia zawodowego nauczyciela. Polonistyka. Innowacje, 2, 93–101.
  24. Karłyk-Ćwik, A. (2012). Wypalenie zawodowe pedagogów resocjalizacyjnych a samoocena ich kompetencji zawodowych. W: M. Sekułowicz, M. Oleniacz (red.), Niesamodzielność: studia z pedagogiki specjalnej (s. 91–111). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
  25. Kliś, M., Koszewska J. (1998). Cechy osobowości nauczycieli a syndrom wypalenia zawodowego. Psychologia Wychowawcza, 2, 125–140.
  26. Koczoń-Zurek, S. (2000). Reforma edukacyjna – szansą czy zagrożeniem dla aktywności zawodowej nauczyciela?. Chowanna, t.14, 46–53.
  27. Koper, M. (2008). Inteligencja emocjonalna w zarządzaniu. W: M. Śmieja, J. Orzechowski (red.), Inteligencja emocjonalna: fakty, mity, kontrowersje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  28. Korlak-Łukasiewicz, A. (2001). Problem wypalenia zawodowego u pracowników socjalnych. Praca socjalna, 4, 3–21.
  29. Kozak, S. (2009). Patologie w środowisku pracy. Zapobieganie i leczenie. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  30. Li, Y., Lerner, R. M. (2011). Trajectories of school engagement during adolescence: Implications for grades, depression, delinquency, and substance use. Developmental Psychology, 47, 233–347.
  31. Litzke, S., Schuh, H. (2007). Stres, mobbing i wypalenie zawodowe. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  32. Luo, Y., Wang, Z., Zhang, H., Chen, A., Quan, S. (2016). The effect of perfectionism on school burnout among adolescence: The mediator of self-esteem and coping style. Personality and Individual Differences, 88, 202–208.
  33. Maslach, Ch., Leiter, M. P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Co zrobić ze stresem w organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  34. Maslach, Ch. (1982). Burnout – the cost of caring.Englewood Cliffs. New Jersey: Prentice Hall.
  35. Maslach, Ch. (2000). Wypalenie w perspektywie wielowymiarowej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe – przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  36. Maslach, Ch., Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397–422.
  37. Mastalski, J. (2009). Syndrom wypalenia zawodowego nauczycieli problemem współczesnej szkoły. W: N. Pikuła (red.), Nauczyciel wobec problemów psychospołecznych. Częstochowa: Wyd. Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
  38. May, R. W., Sanchez-Gonzalez, M. A., Brown, P. C., Koutnik, A. P., Fincham, F. D. (2014a). School burnout and cardiovascular functioning in young adult males: A hemodynamic perspective. Stress, 1, 79–87.
  39. May, R. W., Sanchez-Gonzalez, M. A., Fincham, F. D. (2014b). School burnout: Increased sympathetic vasomotor tone and attenuated ambulatory diurnal blood pressure variability in young adult women. Stress, 1, 1–9.
  40. Mehdinezad, V. (2011). Relations between students‘ subjective well-being and school burnout. Journal Plus Education, 7(2), 60–72.
  41. Millicent, H. Abel, M. H., Sewell, J. (1999). Stress and Burnout in Rural and Urban Secondary School Teachers. The Journal of Educational Research, 92(5), 287–293.
  42. Needle, R. H, Griffin, R, Svendsen, R., Berney, C. (1980). Teacher stress: sources and consequences. Journal of School Health, 50(2), 96–99.
  43. Ogińska-Bulik, N. (2006). Stres zawodowy w zawodach usług społecznych. Źródła – konsekwencje – zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  44. Parafiniuk-Soińska, J. (2000). Opinie nauczycieli o sobie i swojej pracy zawodowej. W: Z. Jasiński, T. Lewowicki, (red.), Problemy pedeutologiczne na przełomie XX i XXI wieku. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
  45. Parker, P. D., Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: A comparison of major developmental models. Learning and Individual Diofferences, 21(2), 244–248.
  46. Pietrzak, J. (2012). Perfekcjonizm a wypalenie u młodzieży szkolnej. Nowy Sącz: Archiwum WSB – NLU (niepublikowana praca magisterska).
  47. Piotrowska, M. (2006). Konieczne jest społeczne wsparcie. Nowa Szkoła, 1, 18–25.
  48. Pisarik, C. T. (2009). Motivational orientation and burnout among undergraduate college students. College Student Journal, 43(4), 1238–1252.
  49. Putkiewicz, E, Siellawa-Kolbowska, K. E, Wiłkomirska, A., Zahorska, M. (1999). Nauczyciele wobec reformy edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
  50. Pyżalski, J., Merecz, D. (2010). Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli: pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  51. Pyżalski, J., Plichta, P. (2007). Kwestionariusz obciąż eń zawodowych pedagoga. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  52. Raiziene, S., Pilkauskaite-Valickiene, A., Zukauskiene, R. (2014). School burnout and subjective well-being: evidence from crosslagged relations in a 1-year longitudinal sample. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 116, 3254–3258.
  53. Romanowska-Tołłoczko, A. (2013). Psychospołeczne sposoby funkcjonowania w zawodzie nauczyciela a ryzyko wypalenia. Wychowanie na co Dzień, 3, 8–11.
  54. Terelak, F., J. (2008). Człowiek i stres. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza BRANTA.
  55. Travers, Ch. J., Cooper, C. L. (1993). Mental health, job satisfaction and occupational stress among UK teachers. Work&Stress, 7(3), 203–219.
  56. Tomaszek, K. (2017). Socjo-psychologiczne uwarunkowania utraty zaangażowania w aktywność szkolną. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, t. LXIX, 63–79.
  57. Tucholska, S.(2009). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: Wydawnictwo KUL.
  58. Salmela-Aro, K., Kiuru, M., Pietikaine, M., Jokela, J. (2008). Does school matter? The role of school context in adolescent’s school- related burnout. European Psychologist, 13(1), 12–23.
  59. Salmela-Aro, K., Kiuru, M., Leskinen, E., Nurmi, J. E. (2009a). School Burnout Inventory. European Journal of Psychological Assesment, 25(1), 48–57.
  60. Salmela-Aro, K., Savolainen, H., Holopainen, L.(2009b). Depressive Symptoms and School Burnout During Adolescence: Evidence from Two Cross-lagged Longitudinal Studies. Journal of Youth Adolescence, 38, 1316–1327.
  61. Salmela-Aro, K., Tynkkynen, L. (2012). Gendered pathways in school burnout among adolescents. Journal of Adolescence, 35, 929–939.
  62. Salmela-Aro, K., Upadyaya, K. (2014). School burnout and engagement in the context of demands–resources model. British Journal of Educational Psychology, 84, 137–151.
  63. Schaufeli, W.B., Martinez I. M., Pinto, A. M., Salanova, M., Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross- Cultural Psychology, 33, 464–481.
  64. Schultz, D. P., Schultz, S. E. (2002). Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  65. Shih, S. (2015). An investigation into academic burnout among Taiwanese adolescents from the self-determination theory perspective. Social Psychology Education, 18, 201–219.
  66. Sekułowicz, M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym: analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
  67. Sekułowicz, M. (2013). Pracownicy domów pomocy społecznej wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Opuscula Sociologica, 2(4), 65–81.
  68. Sekułowicz, M., Kwiatkowski, P. (2013). Wypalenie się sił u rodziców dzieci z niepełnosprawnością – konstrukcja nowego narzędzia badawczego. Studia Edukacyjne, 25, 29–50.
  69. Sęk, H. (1994). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. W: J. Brzeziński, L. Witkowski (red), Edukacja wobec zmiany społecznej. Poznań – Toruń: Wyd. Edytor.
  70. Sęk, H. (1996). Zespół wypalenia zawodowego. Wprowadzenie teoretyczne. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe – psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania. Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
  71. Sęk, H. (2000). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Uwarunkowania i możliwości zapobiegania. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny. Mechanizmy. Zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe: PWN.
  72. Silvar, B. (2001). The syndrome of burnout, self-image, and anxiety with grammar school students. Horizons of Psychology, 10, 21–32.
  73. Śliwińska-Kowalska, M. (2004). Obciążenia psychofizyczne w zawodzie nauczyciela i ich wpływ na zdrowie, 13. http:// old.pomorskie.znp.edu.pl/nowe_pliki/ekspertyza.doc
  74. Świętochowski, W. (1995). Wypalenie zawodowe u nauczycieli – co to jest, jak się przed nim bronić?. Szkoła Zawodowa, 10, 29–31.
  75. Ulu, I.P., Tezer, E., Slaney, R. B. (2012). Investigation of adaptive and maladaptive perfectionism with Turkish Almost Perfect Scale—Revised. Psychological Reports, 110(3), 1007–1020.
  76. Walburg, V., Moncla D., Mialhes, A. (2015). Burnout Among High-School Students and Cannabis Use, Consumption Frequencies, Abuse and Dependence. Child Youth Care Forum, 44, 33–42.
  77. Wang, M., Chow, A., Hofkens, T., Salmela-Aro, K. (2015). The trajectories of student emotional engagement and school burnout with academic and psychological development: Findings from Finnish adolescents. Learning and Instruction, 36, 57–65.
  78. Wang, M., Fredricks M., J. A. (2014). The Reciprocal Links Between School Engagement, Youth Problem Behaviors, and School Dropout During Adolescence. Child Development, 85(2), 722–737.
  79. Wilsz, J. (2009). Przyczyny wypalenia uczniów w procesie edukacyjnym. W: Cz. Plewka (red.), Ku dobrej szkole. Cywilizacyjne dylematy współczesnej edukacji. Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Eksploatacji – PIB,106–115.
  80. Yang, H. J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical–vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24, 283–301.
  81. Yang, H. J., Farn, C. K. (2005). An investigation the factors affecting MIS students burnout in Technical-Vocational College. Computers in Human Behavior, 21(6), 917–932.
  82. Zhang, Y., Gan, Y., Cham, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences, 43, 1529–1540.