Pasek boczny artykułu

Pobieranie
PDF

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest podważenie zasadności użycia języka kompetencyjnego w pedagogice krytycznej. W oparciu o literaturę przedmiotu staram się pokazać, w jaki sposób język kompetencyjny wpisuje się w indywidualistyczny paradygmat edukacyjny, a tym samym – staje się bezwartościowy dla projektu krytycznego, zainteresowanego emancypacją oraz zmianą społeczną w kierunku bardziej równego i sprawiedliwego społeczeństwa, opartego na wartościach wspólnotowych oraz solidarności. Moim zamiarem jest również zarysowanie relatywnie nowej perspektywy teoretycznej dla pedagogiki krytycznej, która, w miejsce koncentracji na dyspozycjach indywidualnych, stawia w centrum zainteresowania proces upodmiotowienia, którego istotę stanowi społeczne „my”. Warunkiem tak rozumianej edukacji jest dialog, wychodzący jednak poza tradycyjne ujęcie, rozumiane w kategoriach relacji międzypodmiotowej, w stronę idei zapośredniczenia. Opartą na tym koncepcję nazywam pedagogiką „trzeciego terminu” lub mediacji, którą wyprowadzam z teorii takich autorów, jak Jacques Rancière oraz Paulo Freire.

Słowa kluczowe

Paulo Freire Jacques Rancière competence dialogue critical pedagogy third term Paulo Freire Jacques Rancière kompetencje dialog pedagogika krytyczna rzecz „trzeci termin”

Szczegóły artykułu

Licencja

Licencja

Osoba publikująca wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe, której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Osoba zgłaszająca upoważniona przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu/jej autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem.

Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich.

Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Osoba zgłaszająca utwór do publikacji w czasopiśmie „Forum Oświatowe” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Osoba zgłaszająca udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Forum Oświatowe”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

 

Publikujemy zgodnie z zaleceniami The Committee on Publication Ethics (COPE), w wolnym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Biogram autora

Karolina Starego - Uniwersytet Gdański, Instytut Pedagogiki

Dr Karolina Starego – absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego na kierunku filozofia. Pracuje na stanowisku adiunkta w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej w Instytucie Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych UG. Autorka publikacji dotyczących problematyki dyskursywnego konstruowania tożsamości obywatelskiej, demokracji i edukacji, oraz filozofii edukacji. Jej zainteresowania naukowe dotyczą również perspektywy Krytycznej Analizy Dyskursu w badaniach edukacyjnych, pedagogiki krytycznej oraz zagadnienia emancypacji w edukacji. Jest współautorką monografii: Dyskursywna konstrukcja podmiotu. Przyczynek do rekonstrukcji pedagogiki kultury.

Jak cytować
Starego, K. (2016). Poza dyskurs kompetencji w edukacji krytycznej. „Trzeci termin” oraz Paula Freirego i Jacquesa Rancière’a idea dialogu „zapośredniczonego”. Forum Oświatowe, 28(1(55), 33–53. Pobrano z https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/418
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Referencje

  1. Altamirano, A. F. A., Da Rocha, I., Obradors, M. (2015). Moving towards Freirean Critical Pedagogy: Redefining Competence-based Curricula through Participatory Action Research as Resistance to the Neoliberalization of Higher Education in Spain. OXÍMORA Revista Internacional de Ética y Política, 6, 1–26. Pobrane z: http://revistes.ub.edu/index.php/oximora/article/view/12109
  2. Biesta, G. J. (2006). Beyond Learning: Democratic Education for a Human Future. London: Paradigm Publishers.
  3. Biesta, G. J. J. (2010a). Good Education in an Age of Measurement: Ethics, Politics, Democracy. London: Paradigm Publishers.
  4. Biesta, G. (2010b). A new logic of emancipation: The methodology of Jacques Rancière. Educational Theory, 60(1), 39–59. http://dx.doi.org/10.1111/j.1741-5446.2009.00345.x
  5. Biesta, G. J. J. (2013a). Beautiful Risk of Education. London: Routledge Taylor & Francis Group.
  6. Biesta, G. (2013b). Time Out. W: T. Szkudlarek (red.), Education and the Political (s. 75–88). Rotterdam: SensePublishers.
  7. Bihr, A. (2008). Nowomowa neoliberalna: retoryka kapitalistycznego fetyszyzmu (A. Łukomska, tłum.). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  8. Bingham, C., Biesta, G. (2010). Jacques Rancière: Education, Truth, Emancipation. London: Continuum.
  9. Blake, N., Masschelein, J. (2003). Critical theory and critical pedagogy. W: N. Blake, P. Smeyers, R. D. Smith, P. Standish (red.), The Blackwell Guide to the Philosophy of Education (s. 38–56). Malden, MA: Blackwell Publishing.
  10. Collins, M. (1983). A critical analysis of competency-based systems in adult education. Adult Education Quarterly, 33(3), 174–183. http://dx.doi.org/10.1177/074171368303300305
  11. Czerepaniak-Walczak, M. (1999). Kompetencja: słowo kluczowe czy „wytrych” w edukacji? Neodidagmata, 24, 53–66.
  12. Czerepaniak-Walczak, M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  13. Freire, P. (1973). Education for Critical Consciousness. New York, NY: Continuum.
  14. Freire, P. (2007). Pedagogy of the Oppressed: 30th Anniversary Edition. New York, NY: Continuum.
  15. Friedrich, D., Jaastad, B., Popkewitz, T. S. (2010). Democratic education: An (im) possibility that yet remains to come. Educational Philosophy and Theory, 42(5–6), 571–587. http://dx.doi.org/10.1111/j.1469-5812.2010.00686.x
  16. Galloway, S. (2012). Reconsidering emancipatory education: Staging a conversation between Paulo Freire and Jacques Rancière. Educational Theory, 62(2), 163–184. http://dx.doi.org/10.1111/j.1741-5446.2012.00441.x
  17. Giroux, H. A. (2004). The Terror of Neoliberalism: Authoritarianism and the Eclipse of Democracy. London: Paradigm Publishers.
  18. Giroux, H. A. (2010). Teoria krytyczna i racjonalność w edukacji obywatelskiej. W: H. A. Giroux, L. Witkowski, Edukacja i sfera publiczna: idee i doświadczenia pedagogiki radyklanej (s. 149–184). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  19. Góralska, R., Solarczyk-Szwec, H. (2012). O kompetencjach w kontekście Polskiej Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie. Edukacja Dorosłych, 2(67), 27–41.
  20. Hewlett, N. (2007). Badiou, Balibar, Rancière: Re-thinking Emancipation. London: Continuum.
  21. Gur-Ze’ev, I. (red.). (2010). The Possibility/Impossibility of a New Critical Language in Education. Rotterdam: Sense Publishers.
  22. Jackson, N. S. (1994a). If competence is the answer, what is the question? W: A Collection of Original Essays on Curriculum for the Workplace (s. 135–149). Geelong: Deakin University.
  23. Jackson, N. (1994b). The case against ‘competence’: The impoverishment of working knowledge. A Collection of Readings Related to Competency-Based Training, 243–248.
  24. Jurgiel-Aleksander, A., Jagiełło-Rusiłowski, A. (2013). Dyskurs uczenia się przez całe życie: administrowanie kompetencjami czy pytanie o ich sens i znaczenie? Rocznik Andragogiczny, 2013, 65–74.
  25. Kwaśnica, R. (2007). Dwie racjonalności: od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
  26. Lewis, T. E. (2009). Education in the realm of the senses: Understanding Paulo Freire’s aesthetic unconscious through Jacques Rancière. Journal of Philosophy of Education, 43(2), 285–299. http://dx.doi.org10.1111/j.1467-9752.2009.01627.x
  27. Masschelein, J. (1998). How to imagine something exterior to the system: Critical education as problematization. Educational Theory, 48(4), 521–530. http://dx.doi.org/10.1111/j.1741-5446.1998.00521.x
  28. Masschelein, J. (2004). How to conceive of critical educational theory today? Journal of Philosophy of Education, 38(3), 351–367. http://dx.doi.org/10.1111/j.0309-8249.2004.00390.x
  29. Masschelein, J., Ricken, N. (2005). Bildung and critique. W: I. Gur-Ze’ev (red.), Critical Theory and Critical Pedagogy Today: Toward a New Critical Language in Education (s. 208–225). Haifa: University of Haifa.
  30. Mayo, P. (2009). The ‘competence’ discourse in education and the struggle for social agency and critical citizenship. International Journal of Educational Policies, 3(2), 5–16.
  31. Mayo, P. (2012). Echoes from Freire for a Critically Engaged Pedagogy. New York, NY: Bloomsbury Publishing USA.
  32. Męczkowska, A. (2003). Kompetencja. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (tom 2, s. 693–696). Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
  33. Męczkowska, A. (2007). Edukacja a problem kształtowania relacji społecznych: pomiędzy wyzwaniem podmiotowości a interwencją w związek człowieka i świata. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Edukacja, moralność, a sfera publiczna: materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 349–356). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.
  34. Morrow, R. A., Torres, C. A. (2002). Reading Freire and Habermas: Critical pedagogy and Transformative Social Change. New York, NY: Teachers College Press.
  35. Norris, N. (1991). The trouble with competence. Cambridge Journal of Education, 21(3), 331–341. http://dx.doi.org/10.1080/0305764910210307
  36. Ostrowicka, H. (2013). Dyskurs pedagogiczny jako element urządzania młodzieży. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 16(2), 49–73. Pobrane z: http://terazniejszosc.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/TCE/2013_62_3.pdf
  37. Potulicka, E., Rutkowiak, J. (2010). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  38. Rancière, J. (1991). The Ignorant Schoolmaster: Five Lessons in Intellectual Emancipation. Stanford, CA: Stanford University Press.
  39. Rancière, J. (2007a). Dzielenie postrzegalnego: estetyka i polityka (M. Kropiwnicki, J. Sowa, tłum.). Kraków: Korporacja Ha!art.
  40. Rancière, J. (2007b). Widz wyemancypowany (A. Ostolski, tłum.). Krytyka polityczna, 13, 309–319.
  41. Rancière, J. (2008). Nienawiść do demokracji (M. Kropiwnicki, tłum.). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  42. Rancière, J. (2010). On ignorant schoolmaster. W: C. Bingham, G. Biesta (red.), Jacques Rancière: Education, Truth, Emancipation (s. 1–25). London: Continuum.
  43. Rancière, J. (2011). Althussers Lesson. London: Continuum.
  44. Roberts, P. (2000). Education, Literacy, and Humanization: Exploring the Work of Paulo Freire. Westport, CT: Bergin & Garvey.
  45. Simons, M., Masschelein, J. (2008). The governmentalization of learning and the assemblage of a learning apparatus. Educational Theory, 58(4), 391–415. http://dx.doi.org/10.1111/j.1741-5446.2008.00296.x
  46. Shor, I., Freire, P. (1987). A Pedagogy for Liberation: Dialogues on Transforming Education. Westport, CT: Bergin & Garvey.
  47. Starego, K. (2010). Emancypacja – niedokończony projekt edukacji. W: M. Szczepska-Pustkowska, M. Lewartowska-Zychowicz, A. Kożyczkowska (red.), Przestrzenie teraźniejszości i ich społeczno-edukacyjne sensy (s. 142–161). Toruń: Adam Marszałek.
  48. Starego, K. (w druku a). Czytając Miller Freirem – czyli o dwoistości i niewykorzystanym potencjale emancypacyjnym.
  49. Starego, K. (w druku b). Projekt: Obywatel. Rzecz o społecznej kontroli, zarządzaniu zmysłowością i strategiach oczyszczania. W: M. Chutorański, J. Moroz, O. Szwabowski (red.), Subsumcje edukacji.
  50. Starego, K. (w druku c). Ryzyko nieoczekiwanego: w stronę pedagogiki wydarzenia. W: K. Węc, A. Wierciński (red.), Ryzyko jako warunek rozwoju: transformatywne aspekty hermeneutyki edukacji.
  51. Starego, K. (w druku d). Uwolnienie podmiotowości przez u-wolnienie czasu szkoły: O komodyfikacji tożsamości, kulturze kompetencji i o pewnej możliwości wyjścia z zatrzasku indywidualizacji. Parezja.
  52. Vlieghe, J. (2013). Alphabetization as Emancipatory Practice: Freire, Rancière, and Critical Pedagogy. Philosophy of Education Archive, 185–193.
  53. Zamojski, P. (2014). Od demaskacji ku budowaniu: po-krytyczna perspektywa badań pedagogicznych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 17(3), 7–22. Pobrane z: http://terazniejszosc.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/TCE/2014_67_1.pdf
  54. Žižek, S. (2008). W obronie przegranych spraw (J. Kutyła, tłum). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.