Treść głównego artykułu

Abstrakt

Byciu nauczycielem towarzyszy doświadczenie nieuchronnej ambiwalencji, charakterystyczne dla kondycji człowieka w ogóle. W przypadku nauczyciela jest ono związane z jego funkcjonowaniem między dwoma dyskursami – z jednej strony dyskursem reprodukcji kulturowej, który domaga się od nauczyciela tego, aby przekazywał swoim uczniom wypracowany przez pokolenia zasób kulturowy i kształtował ich tożsamość zgodnie ze społecznie akceptowanymi wzorcami. Z drugiej strony – dyskursem pajdocentrycznym, według którego powinien on tworzyć warunki swobodnego rozwoju dziecka w poszanowaniu jego autonomii. Problem jednak w tym, że obydwa zadania stojące przed nauczycielem stanowią elementy odmiennych, ale społecznie konstruowanych dyskursów – obydwa zatem są zewnętrznie narzucanymi składowymi roli nauczyciela. W kontekście współczesnej kultury neoliberalnej przestały one jednak funkcjonować jako alternatywne wzorce roli nauczyciela, a zostały połączone dzięki scentrowaniu wszystkich potencjalnych celów rozwojowych jednostki do działalności wolnorynkowej. W tej rekonfiguracji widzę możliwość postrzegania nauczyciela analogicznie do postaci bohaterów antycznych tragedii, którzy wplątani są w starcie sił ich przerastających, których wpływu nie da się uniknąć. Heroizm postaci nauczyciela lokuję natomiast w jej niezłomności w dążeniu do prawdy o świecie i własnej w nim egzystencji.

Słowa kluczowe

teacher neoliberal culture culture reproduction individual development nauczyciel kultura neoliberalna reprodukcja kultury rozwój indywidualny

Szczegóły artykułu

Biogram autora

Małgorzata Lewartowska-Zychowicz - Uniwersytet Gdański

Pedagog, zatrudniona na stanowisku prof. UG w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w pedagogice ogólnej. Zainteresowania badawcze dotyczą pedagogiki ogólnej - jej języka, ewolucji statusu naukowego, ideologicznego podłoża teorii wychowania, relacji między ideologiami społecznymi, społecznymi dyskursami edukacyjnymi a modelowaniem tożsamości w procesie instytucjonalnej/pozainstytucjonalnej edukacji i wychowania, oraz kwestii atrybutów roli, kształcenia i społecznego funkcjonowania nauczycieli. Autorka 3 monografii, 40 artykułów w czsopismach i rozdziałów w monografiach. Uczestniczka projektu badawczego, dotyczącego kształcenia nauczycieli w okręgu Linkoping w Szwecji.

Najważniejsze publikacje:

Rutkowiak, J., Szczepska-Pustkowska, M., Lewartowska-Zychowicz, M., Szkudlarek, T. (1993). Teacher Education in Linkoping. A Peer Review of the Teacher Education of Primary and Secondary School from a Polish Point of View, Lararutbildningens Lilla Serie No 1. Linkoping: Universetet i Linkoping.

Lewartowska-Zychowicz, M. (2001). Miedzy pojęciem a kategorią. Perspektywa dynamicznego ujmowania wiedzy o wychowaniu. Kraków: Impuls.

Teraźniejszość jako impuls dla pytań o ogólność pedagogiki, E.Rodziewicz, A.Kożyczkowska, M.Lewartowska-Zychowicz (red.), Wyd. FRUG, Gdańsk 2010.

Szczepska-Pustkowska, M., Lewartowska-Zychowicz, M., Kożyczkowska, A. (red.). (2010). Przestrzenie teraźniejszości i ich edukacyjne sensy. Toruń: Adam Marszałek.

Lewartowska-Zychowicz, M. (2010). Homo liberalis jako projekt edukacyjny. Od emancypacji do funkcjonalności. Kraków: Impuls.

Jak cytować
Lewartowska-Zychowicz, M. (2014). O byciu nauczycielem – między tragizmem roli a szczelinami emancypacji. Forum Oświatowe, 26(2(52), 83–97. Pobrano z https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/134

Referencje

  1. Berger, P., Luckmann, T. (1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
  2. Bourdieu, P., Passeron, J.-C. (1990). Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  3. Folkierska, A. (2005). Sergiusz Hessen – pedagog odpowiedzialny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  4. Futyma, S. (2002). Wolnego rynku implikacje dla edukacji. Toruń: Edytor.
  5. Groenwald, M. (2011). Etyczne aspekty egzaminów szkolnych. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  6. Hayek, F. A. (2003). Droga do zniewolenia. Kraków: Arcana.
  7. Kopaliński, W. (2000). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  8. Laclau, E. (2004). Emancypacje. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
  9. Laclau, E. (2009). Rozum populistyczny. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
  10. Manent, P. (1994). Intelektualna historia liberalizmu. Kraków: Arcana.
  11. Nicoll, A. (1962). Dzieje dramatu: od Ajschylosa do Anouilha (Tom 1). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
  12. Ricoeur, P. (1991). Podług nadziei: odczyty, szkice, studia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
  13. Ricoeur, P. (2002). Symbolika zła. Warszawa: De Agostini Polska.
  14. Rutkowiak, J. (1992). O dialogu edukacyjnym: rusztowanie kategorialne. W: J. Rutkowiak (red.), Pytanie, dialog, wychowanie (s. 13–52). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  15. Scheler, M. (1976). O zjawisku tragiczności (istota rzeczy – nieuniknioność zniszczenia wartości). W: W. Tatarkiewicz (red.), Arystoteles, D. Hume, M. Scheler O tragedii i tragiczności (s. 49–95). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  16. Soros, G. (1999). Kryzys światowego kapitalizmu: zagrożenie dla społeczeństwa otwartego. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
  17. Sztobryn, S. (2003). Pedagogika Nowego Wychowania. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika: podręcznik akademicki (Tom 1, s. 278–292). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  18. Witkowski, L. (1991). Uniwersalizm pogranicza: o semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji. Toruń: Adam Marszałek.
  19. Witkowski, L. (1994). Ambiwalencja jako kategoria dla socjologii edukacji. W: J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej (s. 189–199). Poznań: Edytor.
  20. Witkowski, L. (1995). Podmiot jako humanistyczne wyzwanie dla pedagogiki (przeciw skrajnym podmiotowcom). W: J. Rutkowiak (red.), Odmiany myślenia o edukacji (s. 141–153). Kraków: Impuls.