Treść głównego artykułu

Abstrakt

Raport z badań stanowi integralną część większego, aktualnie realizowanego projektu badawczego, którego problemem zasadniczym jest przemoc rówieśnicza motywowana stereotypami i uprzedzeniami związanymi z płcią (w tym przemoc o podtekście seksualnym), doświadczana przez uczniów i uczennice polskich gimnazjów. Prezentowane tu wyniki badań własnych o charakterze jakościowym są efektem przeprowadzonych w pierwszej połowie 2013 roku ośmiu wywiadów i dyskusji grupowych, w których uczestniczyli gimnazjaliści i gimnazjalistki z czterech różnych szkół i miejscowości. Problemem, na którym skoncentrowały się dyskusje były dziewczęce i chłopięce strategie przetrwania, oporu czy też przeciwstawiania się rówieśniczej przemocy ze względu na płeć; reakcje i sposoby radzenia sobie w roli ofiary i/lub świadka oraz postrzeganej przez adolescentów roli dorosłych (nauczycieli, rodziców, profesjonalistów) w sytuacji doświadczania sytuacji przemocowych.

Słowa kluczowe

gender i edukacja przemoc rówieśnicza ze względu na płeć przemoc seksualna w szkole rodzaj i edukacja stereotypy związane z płcią gender and education gender stereotypes gender-based peer violence sexual harassment in school

Szczegóły artykułu

Biogram autora

Iwona Chmura-Rutkowska - Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Studiów Edukacyjnych

Pracuje na stanowisku adiunkta w Zakładzie Socjologii Edukacji na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM).

Członkini Rady Naukowej Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM oraz wykładowczyni Gender Studies na UAM.

Współkierowniczka projektu badawczego Centrum pod tytułem „Gender w podręcznikach”. Jej zainteresowania naukowe oraz praca badawcza koncentrują się wokół problemu psychologicznych i społecznych, mechanizmów treningu socjalizacyjnego oraz (jawnych i ukrytych) praktyk edukacyjnych reprodukujących androcentryzm i stereotypy związane z płcią. Autorka publikacji dotyczących kulturowych i społecznych uwarunkowań kształtowania (się) tożsamości rodzajowej oraz krytycznych analiz dyskursu kobiecości i męskości w popularnych czasopismach wydawanych w Polsce. Obecnie realizuje dwa projekty badawcze, finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, na temat:

  • rówieśniczej przemocy motywowanej stereotypami i uprzedzeniami związanymi z płcią w codziennych doświadczeniach polskich gimnazjalistów i gimnazjalistek
  • nieobecności i stereotypowych wizerunków kobiet w dziejach, w świetle analizy polskich podręczników do nauki historii na poziomie gimnazjalnym.

Współautorka (wraz z dr Joanną Ostrouch-Kamińską) książki Mężczyźni na przełęczy życia. Studium socjopedagogiczne (Kraków, 2007) i współredaktorka (razem z dr Edytą Głowacką-Sobiech oraz dr hab. Izabelą Skórzyńską) tomu Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej (Kraków, 2014).

Jak cytować
Chmura-Rutkowska, I. (2014). Zmowa milczenia. Problem samotności ofiar rówieśniczej przemocy ze względu na płeć w polskich gimnazjach. Raport z badań. Forum Oświatowe, 26(1(51), 113–127. Pobrano z http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/169

Referencje

  1. Ackard, D. M., & Neumark-Sztainer, D. (2002). Date violence and date rape among adolescents: associations with disordered eating behaviors and psychological health. Child Violence & Neglect, 26(5), 455–473. doi: 10.1016/S0145-2134(02)00322-8
  2. Arriaga, X. B., & Foshee, V. A. (2004). Adolescent Dating Violence Do Adolescents Follow in Their Friends’, Or Their Parents’, Footsteps? Journal of Interpersonal Violence, 19(2), 162¬–184. doi: 10.1177/0886260503260247
  3. Askew, S., & Ross, C. (1988). Boys don't cry: boys and sexism in education. Milton Keynes: Open University Press.
  4. Badinter, E. (1993). XY – tożsamość mężczyzny. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
  5. Bardziejewska, M. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków. In A. Brzezińska (Ed.), Psychologiczne portrety człowieka (pp. 345-377). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  6. Barter, C. (2009). In the Name of Love: Partner Abuse and Violence in Teenage Relationships. British Journal of Social Work, 39(2), 211–233. doi: 10.1093/bjsw/bcm127
  7. Begany, J. J., & Milburn, M. A. (2002). Psychological predictors of sexual harassment: Authoritarianism, hostile sexism, and rape myths. Psychology of Men & Masculinity, 3(2), 119–126. doi: 10.1037/1524-9220.3.2.119
  8. Bem, S. L. (2000). Męskość, kobiecość: o różnicach wynikających z płci. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  9. Biddulph, S. (2004). Męskość. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
  10. Blair, M., Holland, J., & Sheldon, S. (1995). Identity and Diversity: Gender and the Experience of Education. Clevedon: Multilingual.
  11. Bourdieu, P. (2004). Męska dominacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.
  12. Brannon, L. (2002). Psychologia rodzaju. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  13. Brzezińska, A. (2002). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Scholar.
  14. Brzezińska, A., & Hornowska, E. (2007). Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy (2nd ed.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  15. Chmura-Rutkowska, I. (2012). Przemoc rówieśnicza w gimnazjum a płeć. Kontekst Społeczno-Kulturowy. Forum Oświatowe, 1(46), 41–73.
  16. Chmura-Rutkowska, I., & Ostrouch, J. (2007). Mężczyźni na przełęczy życia: studium socjopedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
  17. Chomczyńska-Miliszkiewicz, M. (2002). Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym: konteksty pedagogiczne i psychospołeczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  18. Chomczyńska-Rubacha, M. (2011). Płeć i szkoła: od edukacji rodzajowej do pedagogiki rodzaju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  19. Connell, R. W. (1987). Gender and power: Society, the person, and sexual politics. Cambridge: Polity Press.
  20. Connell, R. W. (1989). Cool Guys, Swots and Wimps: the interplay of masculinity and education. Oxford Review of Education, 15(3), 291–303. doi: 10.1080/0305498890150309
  21. Connell, R. W. (1995). Masculinities. Cambridge: Polity Press.
  22. Connell, R. W., & Messerschmidt, J. W. (2005). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. Gender and Society, 19(6), 829–859. doi: 10.1177/0891243205278639
  23. Czapiński, J. (2009). Diagnoza szkolna 2009: Raport roczny programu społecznego „Szkoła bez przemocy”. Retrieved from http://www.szkolabezprzemocy.pl/pliki/221-176-raport-roczny-2009.pdf
  24. Deaux, K., & Kite, M. (2002). Stereotypy płci. In B. Wojciszke (Ed.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (pp. 354–382). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  25. Duncan, N. (1999). Sexual Bullying: Gender Conflict and Pupil Culture in Secondary Schools. London: Routledge.
  26. Epstein, D., & Johnson, R. (1998). Schooling sexualities. Buckingham: Open University Press.
  27. Frosh, S., Pheonix, A., & Pattman, R. (2002). Young masculinities: Understanding boys in contemporary society. New York, NY: Palgrave.
  28. Gilbert, R., & Gilbert, P. (1998). Masculinity goes to school. London: Routledge.
  29. Gilligan, J. (2001). Wstyd i przemoc: refleksje nad śmiertelną epidemią. Poznań: Media Rodzina.
  30. Goldberg, H. (2000). Wrażliwy macho: mężczyzna 2000. Warszawa: Diogenes.
  31. Gromkowska-Melosik, A. (2011). Edukacja i (nie)równość społeczna kobiet. Studium dynamiki dostępu. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
  32. Herbert, C. M. H. (1989). Talking of Silence: The Sexual Harassment of Schoolgirls. London: The Falmer Press.
  33. Jones, C. (1985). Sexual tyranny: Male violence in a mixed secondary school. In G. Weiner (Ed.), Just a Bunch of Girls (pp. 26–39). Milton Keynes: Open University Press.
  34. Kaschack, E. (1996). Nowa psychologia kobiety. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  35. Katz, J. (2012). Paradoks macho : dlaczego niektórzy mężczyźni nienawidzą kobiet i co wszyscy mężczyźni mogą z tym zrobić. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
  36. Kehily, M. J. (2002). Sexuality, Gender And Schooling: Shifting Agendas In Social Learning. London: Routledge Falmer.
  37. Kenway, J., & Fitzclarence, L. (1997). Masculinity, Violence and Schooling: Challenging 'poisonous pedagogies'. Gender & Education, 9(1), 117–133. doi: 10.1080/09540259721493
  38. Kimmel, M. (1999). Masculinity as homophobia: Fear, shame and silence in the construction of gender identity. In J. A. Kuypers (Ed.), Men and power (pp. 105–128). Amherst, NY: Prometheus Books.
  39. Kopciewicz, L. (2007). Rodzaj i edukacja: studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii społecznej Pierre’a Bourdieu. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
  40. Kopciewicz, L. (2011). Nauczycielskie poniżanie: szkolna przemoc wobec dziewcząt. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  41. Mac An Ghaill, M. (1994). The Making of Men: Masculinities, Sexualities and Schooling. Milton Keynes: Open University Press.
  42. Mahony, P. (1998). Girls will be Girls and Boys will be First. In D. Epstein, J., Elwood, V. Hey, & J. Maw (Eds.), Failing Boys?: Issues in Gender and Achievement (pp. 37–55). Buckingham: Open University Press.
  43. Mandal, E. (2000). Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  44. Martino, W., & Meyenn, B. (Eds.). (2001). What about the boys?: Issues of masculinity and schooling. Buckingham: Open University Press.
  45. Martino, W., & Pallotta-Chiarolli, M. (2005). Being normal is the only way to be: adolescent perspectives on gender and school. Sydney: University of New South Wales Press.
  46. Melosik, Z. (2002). Kryzys męskości w kulturze współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Wolumin.
  47. Miluska, J. (1996). Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
  48. Nelson, T. D. (2003). Psychologia uprzedzeń. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  49. Olweus, D. (2007). Mobbing: fala przemocy w szkole: jak ją powstrzymać? Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
  50. Ostrowska, K., & Surzykiewicz, J. (2005). Zachowania agresywne w szkole: badania porównawcze 1997 i 2003. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.
  51. Pankowska, D. (2005). Wychowanie a role płciowe. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  52. Pollack, W. S. (1998). Real boys: rescuing our sons from the myths of boyhood. New York, NY: Henry Holt & Company.
  53. Salisbury, J., & Jackson, D. (1996). Challenging Macho Values: Ways of Working with Adolescent Boys in Secondary Schools. London: Falmer Press.
  54. Smith, P. K. (Ed.). (2003). Violence in Schools: The Response in Europe. London: Routledge Farmer.
  55. Smith, P. K., Morita, Y., Junger-Tas, J., Olweus, D., Catalano, R., & Slee, P. (1999). The Nature of School Bullying: A Cross-National Perspective. London: Routledge.
  56. Stein, N. (1995). Sexual harassment in school: the public performance of gendered violence. Harvard Review of Education. Harvard Educational Review, 65(2), 145–162.
  57. Szczepanik, R. (2007). Kulturowo-społeczna „płeć” agresji: perspektywa pedagogiczna. In J. Wawrzyniak (Ed.), Socjologiczne i psychopedagogiczne aspekty przemocy (pp. 57–68). Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.
  58. Thorne, B. (1993). Gender Play: Girls and Boys in School. Buckingham: Open University Press.
  59. Unger, R., & Saundra. (2002). Seksizm: perspektywa zintegrowana. In B. Wojciszke (Ed.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (pp. 261–302). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  60. Watson, S. W. (2007). Boys, masculinity and school violence: reaping what we sow. Gender & Education, 19(6), 729–737. doi: 10.1080/09540250701650672
  61. Williams, J. R., Ghandour, R. M., & Kub, J. E. (2008). Female Perpetration of Violence in Heterosexual Intimate Relationships: Adolescence Through Adulthood. Trauma Violence Abuse, 9(4), 227–249. doi: 10.1177/1524838008324418
  62. Wołosik, A., & Majewska, E. (2010). Napastowanie seksualne: głupia zabawa czy poważna sprawa? Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  63. Wójtewicz, A. (2009). „Dziwki”, „królowe” i „szare myszki” czyli gimnazjalna codzienność widziana przez pryzmat seksualizacji dziewczyństwa. In L. Kopciewicz, & E. Zierkiewicz (Eds.), Koniec mitu niewinności?: płeć i seksualność w socjalizacji i edukacji (pp. 119–141). Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury „Eneteia”.
  64. Zilbergeld, B. (2000). Wychowanie zalęknionych bohaterów. In J. Steward (Ed.), Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi (pp. 319–331). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  65. Zespół Badawczy Koła Naukowego Studentów Socjologii UJ. (2008). Przemoc seksualna wobec dzieci na terenie Krakowa – skala zjawiska (Raport z badań). Kraków: Fundacja Rozwoju Społecznego Demos.
  66. Ziółkowska, B. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać. In A. Brzezińska (Ed.), Psychologiczne portrety człowieka (pp. 379–422). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.