Treść głównego artykułu

Abstrakt

W niniejszym artykule zostają zestawione dwie podstawowe sytuacje człowieka: sytuacja relacji z drugim człowiekiem (dialog) oraz sytuacja ludzkiej samotności, charakteryzowana tu jako ideologia. Ich zestawienie opiera się na koncepcjach trzech wybitnych, lecz bardzo różnych myślicieli, łączących filozofię i działanie pedagogiczne. Są to Ferdinand Ebner, Louis Althusser oraz Paulo Freire. Ebner reprezentuje tu filozofię dialogu, a więc nurt postrzegający naturalny stan człowieka – nieco upraszczając – w sytuacji dialogicznej. Althusser, jako neomarksista, widzi zaś tenże stan w zanurzeniu w ideologii. Natomiast Freire – twórca „pedagogiki dialogu” – stara się zaprezentować możliwość przejścia od zniewolenia w ideologii do wolności w dialogu. Na podstawie tej różnorodności koncepcji podjęta zostaje próba określenia „warunków możliwości” przejścia od ideologii do dialogu, a więc także od zniewolenia do wolności. Szczególne znaczenie zostaje przypisane problemowi zaufania, problemowi „złamania życia naturalnego” (określenie Ebnera), oraz pytaniu o stosowanie przemocy. Na pytanie o możliwość życia w wolności i wyzwalania w zainfekowanym ideologią świecie nie da się jednak odpowiedzieć na poziomie ogólnym i „obiektywnym”, lecz każdorazowo na poziomie osobistym i subiektywnym. Tak więc iluzoryczne byłoby być może pragnienie wyeliminowania ideologii całkowicie, jednak możliwe wydaje się, mimo obecności ideologii, uświadomienie sobie tej obecności i wybieranie zamiast niej realnego człowieka.

Słowa kluczowe

dialogue confidence encounter ideology solitude dialog ideologia samotność spotkanie zaufanie

Szczegóły artykułu

Biogram autora

Krzysztof Skorulski - Internationale Ferdinand Ebner Gesellschaft, Innsbruck

Urodzony w Polsce, mieszka w Innsbrucku. Doktorat na Leopold-Franzens Universität w Innsbrucku. Kieruje sekcją badań naukowych w Międzynarodowym Towarzystwie Ferdinanda Ebnera. Liczne tłumaczenia na język polski, np. dzieł H. Bergsona i F. Ebnera. Publikacje w języku polskim i niemieckim w dziedzinie filozofii i duchowości, główny punkt zainteresowania to Ferdinand Ebner i problem ideologii.
Jak cytować
Skorulski, K. (2014). Od ideologicznej samotności do dialogicznego spotkania: F. Ebner, L. Althusser, P. Freire. Forum Oświatowe, 26(1(51), 15–35. Pobrano z http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/130

Referencje

  1. Agamben, G. (2008). Was ist ein Dispositiv? Zürich: Diaphanes.
  2. Althusser, L. (1974). Philosophie et philosophie spontanée des savants (1967). Paris: Maspero.
  3. Althusser, L. (1976). Idéologie et Appareils idéologiques d'Etat. W: L. Althusser, Positions (1964-1975) (s. 67–125). Paris: Les Éditions sociales.
  4. Althusser, L. (1976/n.d.). Ideologie i aparaty ideologiczne państwa (A. Staroń, Trans.). Nowa Krytyka. Pobrane z: http://nowakrytyka.pl/spip.php?article374
  5. Althusser, L. (1977). Ideologie und ideologische Staatsapparate. W: L. Althusser (red.), Ideologie und ideologische Staatsapparate: Aufsätze zur marxistischen Theorie (s. 108–153). Hamburg: VSA.
  6. Bergson, H. (1993). Dwa źródła moralności i religii (P. Kostyło, K. Skorulski, Tłum.). Kraków: Znak.
  7. Ebner, F. (1963c). Die Wirklichkeit Christi. W: F. Ebner, Schriften (s. 522–573). München: Kösel, Bd. 1.
  8. Ebner, F. (1963d). Glossen zum Introitus des Johannesevangeliums. W: F. Ebner, Schriften (s. 402–432). München: Kösel, Bd. 1.
  9. Ebner, F. (1963e). Zum Problem der Sprache und des Wortes. W: F. Ebner, Schriften (s. 643–718). München: Kösel, Bd. 1.
  10. Ebner, F. (1963f). Versuch eines Ausblicks in die Zukunft. W: F. Ebner, Schriften (s. 719–908). München: Kösel, Bd. 1.
  11. Ebner, F. (2006). Słowo i realności duchowe: fragmenty pneumatologiczne (K. Skorulski, Tłum.). Warszawa: IFIS PAN.
  12. Ebner, F. (2013). Ethik und Leben. Fragmente einer Metaphysik der individuellen Existenz. Wien: Lit.
  13. Foucault, M. (1975). Surveiller et punir. Paris: Gallimard.
  14. Freire, P. (1974). Erziehung als Praxis der Freiheit. Stuttgart: Kreuz.
  15. Freire, P. (1981). Der Lehrer ist Politiker und Künstler: Neue Texte zu befreiender Bildungsarbeit. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt.
  16. Freire, P. (1984). Pädagogik der Unterdrückten: Bildung als Praxis der Freiheit. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt.
  17. Gadacz, T. (1993). Wychowanie do wolności. Znak, 9(460), 4–13.
  18. Gara, J. (2008). Pedagogiczne implikacje filozofii dialogu. Kraków: WAM.
  19. Hahn, E. (2000). Ideologiebegriffe gestern und heute. Sitzungsberichte der Leibniz-Sozietät, 37, 57–64. Pobrane z: http://archiv.leibniz-sozietät.de/archiv%20sb/037/05._hahn.pdf
  20. Jagiełło, J. (1997). Vom ethischen Idealismus zum kritischen Sprachdenken. München: Don Bosco.
  21. Kostyło, P. (2008). Wykluczanie jako problem filozofii edukacji: komentarz do badań empirycznych. Kraków: Impuls.
  22. Kozielecki, J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  23. Mizdrak, I. (2013). Chichot zła jako efekt rozerwania wzajemności. W: D. Probucka (red.), Etyka a zło (s. 60–69). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
  24. Nowak, M. (2001). Podstawy pedagogiki otwartej: ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
  25. Wolność, równość, braterstwo. (n.d.). W: Wikipedia. Pobrane z: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolno%C5%9B%C4%87,_r%C3%B3wno%C5%9B%C4%87,_braterstwo
  26. Zima, P. V. (2004). Was ist Theorie?: Theoriebegriff und Dialogische Theorie in den Kultur- und Sozialwissenschaften. Tübingen: Francke.